The Batman (2022)
سروش عاملی:
فیلم با صحنۀ مناظرۀ کاندیداهای منصب شهرداری در گاتهام آغاز میشود. مناظرهای حول بهبود شرایط گاتهام. در پسزمینۀ مجادلات کاندیداها دربارۀ وضعیت بیثبات و آشفتۀ گاتهام، شهردار کنونی شهر به قتل میرسد و اولین مهرۀ دومینوی فروپاشی نظم موجود فرومیریزد. با این اتفاق، شهر در وضعیتی شوکهکننده قرار میگیرد و بتمن و پلیس به دنبال سرنخهایی برای پیدا کردن قاتلی هستند که هیچ ردی از خود بهجا نمیگذارد. قربانی بعدی، دادستان شهر است، دادستانی که حتی درازای جان خود، حاضر به لو دادن عوامل اصلی مصائب شهر نیست. با فراگیر شدن قتلها و درز اطلاعاتی حول پروژۀ نوسازی گاتهام، تمام سرنخها به توماس وین ختم میشود. بتمن که از حادثۀ انفجار عمارتش جان سالم به در برده، با صحبتهای آلفرد متوجه نقش پدرش در شروع فجایع شهر میشود. بتمن در قاموس بروس وین به اقامتگاه فالکن میرود تا ابعاد پنهان ماجرا را مستقیماً از او بشنود. اقامتگاهی که ساختار پیچیده و تودرتویش اجازۀ ورود افراد را نمیدهد. مکانی که بتمن نیز برای ورود به آن دچار چالش میشود. بروس وین اما این بار، با استفاده از هویت واقعی خودش، راه خود را بهراحتی به درون اقامتگاه فالکن باز میکند. کلوپی درون کلوپ دیگر، توصیفی از ساختار منسجم اقامتگاه فالکن است که تمام تصمیمات مهم شهر در آن گرفته میشود. مرکزی برای فساد و قمار و زدوبندهای افراد. اینجا جایی است که افراد نه از طریق زور، بلکه با استفاده از روابط و جایگاه خود میتوانند وارد آن شوند. بروس وین پس از گفتوگویی با فالکن، متوجه میشود پدرش مسبب وضعیت گاتهام است. شاید بتوان گفت تفاوت اصلی بتمن مت ریوز[1] با سایر فیلمهای بتمن، دقیقاً در همین نقطه آشکار میشود. جایی که بتمن پدرش را برای اولین بار، گناهکار میبیند. این گناهکاری توماس وین، پایین کشیدن او از جایگاه خیر مطلق به عرصۀ انسانی زمینی و در اینجا عامل تباهی شهر، برای نخستین بار در بتمن مت ریوز اتفاق میافتد. اتفاقی که بتمن را نیز از قهرمانی بیمنازعه، به قهرمانی متزلزل تبدیل میکند. تزلزل در اعتماد و اعتقاد بتمن به پدرش، او را وادار به جستوجو در تاریخ میکند. واکاوی تاریخ خانوادگی و روابط و ارتباطات پدرش، روشنگر نقاط تاریکی در تاریخ گاتهام است.
گاتهام، شاید تنها شهری است که شخصیتی سینمایی دارد. شخصیتها در سینما، واجد مؤلفههای مشخصی هستند. این مشخصات اغلب دال بر افرادی با ویژگیهای معیّن است. شهرهای سینمایی، چه آنهایی که واقعیاند و چه شهرهای تخیلی، همگی بستری برای رویدادها و اتفاقات فیلماند؛ اما گاتهام شهری است که فعالانه در فیلم حضور دارد و در کنش و واکنشهای آن نقش مؤثری ایفا میکند. این نقش فعالانه در بتمن مت ریوز بهمراتب بیشتر به چشم میآید. ریدلر، با هدف گرفتن سران اصلی شهر، دشمنی خود را نه با آنها، بلکه با خود گاتهام نشان میدهد. گاتهام شهری است فاسد که همه را با خود به چاه تباهی میکشاند. گویی این شهر نه بستری برای فساد، بلکه تولیدکنندۀ آن است. چنانکه در ابتدای فیلم میبینیم، عدهای شرور با ظاهری شبیه جوکر، بیهیچ دلیلی مزاحم شهروندی میشوند که با دخالت بتمن، این مناقشه پایان میپذیرد، اما فرد بیگناه، حتی از حضور بتمن بیمناک است و هراسی عمیق در دل دارد. این هراسی است که در جایجای فیلم، در دل تمامی شخصیتها دیده میشود. هراسی که نه از افراد، بلکه از اتمسفر شهر متصاعد میشود.
ساختار شهری گاتهام، در طی سالها تجارب سینمایی، به یک شهر درونگرا و مرکزی نزدیک شده است. ساختاری که شبیه ایدههای فوکو[2] و زندان سراسربین[3] اوست. عمارت خاندان وین در ساختمانی بلندمرتبه در مرکز شهر، همچون برج سراسربین فوکو است، جایی که حضور یافتن یا حضور نیافتن فردی در آن، برای ساکنان شهر غیرقابل تشخیص است. عمارتی که صرف موجودیتش سلطهای بیپایان بر شهر را متبادر میکند. خاندانی که پایهگذار شهر بودهاند و حالا تمامی چرخدندههای محرک شهر را کنترل میکنند. علیرغم مرگ پدر و مادر بروس وین و حضور منفعلانۀ او در شهر، شهروندان گاتهام او را مسئول تمامی اتفاقات میدانند و هرازگاهی که بروس در شهر ظاهر میشود، در مرکز توجه همگان قرار میگیرد. تغییر این ساختار و تبدیل آن به نظامی متعادلتر، هدفی است که در ابتدای فیلم و در مناظرۀ کاندیداهای شهرداری، بهصورت تلویحی به آن اشاره میشود و در ذهن مخاطب رسوخ میکند. علم به فساد درونی گاتهام، علیرغم از بین رفتن باندهای مواد مخدر، اشارهای است به این موضوع. قتل شهردار بهعنوان اولین قربانی اصلاحات شهر از طریق ریدلر نیز، بیانگر هدف نهایی اوست. درنهایت بهعنوان تیر خلاص بر پایههای اصلی این شهرآشوب، ریدلر با دست یافتن به راز سربهمهر بروس وین، بتمن و بروس وین را مقابل یکدیگر قرار میدهد و منتظر جدالی بین این دو است. جدالی که یا هویت بتمن را فاش میکند، یا پایاندهندۀ سلطۀ خاندان وین بر شهر و فروپاشی درونی گاتهام است.
تلاشهای متعدد و بسیاری برای فروپاشی گاتهام از طریق آنتاگونیست[4]های متفاوت صورت گرفته، اما به نظر میآید تقابل بروس وین و بتمن، موقعیتی پیچیده و عجیب را پدید میآورد که باید دید مت ریوز چگونه این ایده را پروبال خواهد داد.
