65 (2023)
علی اکبری:
حدود ۴۰ روز از اکران فیلم ۶۵ میگذرد و یکی از آخرین فیلمهای علمی-تخیلی با کمی چاشنی دلهره پیش چشم مخاطبان قرار گرفته است. هرچقدر فیلم در ظاهر، معمولی، خلوت، مختصر و در برخی مؤلفهها تکراری است، اما در مفاهیمی که مطرح میکند، عمیق است. تعداد هنرپیشگان بسیار کم و دیالوگها کوتاه است و داستان بر اساس خلق موقعیتها پیش میرود، نه خلق شخصیتهای پیچیده، اما سازندۀ فیلم از سکوت ناشی از فقدان دیالوگ و شخصیتها استفادۀ هوشمندانهای کرده است تا ذهن بیننده را درگیر مسائلی کند که بسیار پیچیدهاند. برخلاف بسیاری که میپندارند فیلم در زمرۀ فیلمهای دایناسوری است و خواسته به کمک این مقولۀ پرطرفدار و محبوب، بیننده را مجذوب خود کند، نهتنها در آن ژانر نیست، بلکه حتی نه به تصویر ذهنی مخاطبان از عصر دایناسورها متکی است و نه آن را تقویت میکند؛ دقیقاً برعکس، برداشتی متفاوت، هولناک، خشونتبار و چندشآور از آن عصر میآفریند.
از منظر دیگر، فیلم در تماتیک[1] سفر در زمان اتفاق میافتد، اما این مضمون نیز معکوس شده است؛ به این معنا که ۶۵ میلیون سال پیش، نه موقعیتی در گذشته، بلکه مقطعی از آینده است؛ البته نه برای ما، بلکه برای تمدنی دیگر در جایی دیگر. بنابراین نوعی «وارونهسازی زمان» و تغییر جای گذشته و آینده بر فیلم حاکم است.
فیلم مملو از مفهومپردازیهای متناقض است ازجمله: اسطورۀ خانه و نسبت آن با زمین، اسطورۀ طبیعت و نسبت انسان با آن، تکنولوژی بهمثابه ابزار تخریبگر یا نجاتدهنده، مفهوم خانواده و زندگی و اسطورۀ زبان.
در دیالوگهای اندک فیلم بارها به مفهوم خانه و خانواده تأکید میشود و زمین که همواره بهمثابه خانه یا مادر ما مطرح بوده است، بهعنوان مکان دیگری تصویر میشود که مخوف، غریب، مشمئزکننده، رنجآور، غیرقابلاعتماد و مرگآور است. طبیعت در وحشیترین حالت ممکن قرار دارد. آسمان گرفته و بارانی و زمین ناایمن و ناامن است. فیلم بیشترین تضاد را با اسطورۀ زمین ایجاد میکند. در عوض، تکنولوژی مأمن انسان است و بارها جان افراد را نجات میدهد و در آخر آنان را از این ورطۀ هلاکت میرهاند. از این منظر نیز چالش جدی با جریانهای اندیشهورزیای ایجاد میکند که معتقدند تکنولوژي، بشریت را تهدید میکند. اسطورۀ زبان نیز مورد چالش است. دو شخصیت اصلی فیلم همزبان نیستند، اما برای حفظ جان یکدیگر میکوشند. در اینجا، فیلم به زیبایی مضمون سرشتِ واحد بهمثابه اصل انسانیت را پیش میکشد و بر زبان، نژاد، جغرافیا و غیره رجحان میدهد.
…………………………………..
[1] Thematic